Ken je dat? Je kind stelt onaanvaardbaar gedrag. Jij wil aangeven dat dat ontoelaatbaar is en straft je kind: even in de hoek, geen dessert of ingekorte schermpjestijd, enz... En enkele uren later stelt hij of zij gewoon hetzelfde gedrag. Of nog erger zelfs. 'Ik kan mijn kind niet straffen' , is dan een vaak gehoorde conclusie. Maar hoe straf je dan wel?
ALLES BEGINT BIJ VERBONDENHEID
Een mens onderscheidt zich van de meeste dieren door een nood aan verbondenheid en emotioneel contact. Verbondenheid is niet alleen een basisbehoefte maar ook de basis van opvoeding: door aan het kind het belang van verbinding duidelijk te maken, zal het zich gedragen naar de gewoontes en rituelen die in je gezin gelden.
Vanuit hun ontwikkelings- en exploratiedrang gaan kinderen soms deze verbondenheid hypothekeren door ontoelaatbaar of grensoverschrijdend gedrag te stellen, maw met zulk gedrag bedreigen ze de goede band die jullie met mekaar hebben.
STRAFFEN LEIDT TOT ANGST OF WROK
Wanneer we dit ongepast gedrag gaan bestraffen doen we dat vaak vanuit een emotionele reactie en stappen we uit de verbondenheid en in de macht. Straffen gaat immers over machtsverhouding: de volwassene gebruikt zijn macht en reageert met een onaangenaam effect voor het kind. Vervolgens voelt het kind zich onbegrepen en ervaart angst of wrok. Deze wraak zorgt voor vervreemding (en dus minder verbondenheid) waardoor het kind nog meer ongepast gedrag zal stellen. Dit gedrag is ofwel gericht naar de volwassene zelf -uit wraak- , of naar anderen of en dat is in het slechtste geval- naar zichzelf (omdat het met deze gevoelens van angst of wrok niet weg kan).
SANCTIONEREN LEIDT TOT HERSTEL VAN VERBONDENHEID EN ZELFVERTROUWEN (*)
Sanctie komt van het Latijnse woord SANCTUS wat heilig betekent. En heil verwijst naar herstel. Wanneer we op dit ongepast gedrag reageren met een sanctie, gaan we als volwassene dus proberen om de verbinding te herstellen.
Hoe doe je dat dan?
1. COMMUNICATIE OP GANG BRENGEN
Spreek je kind aan over het gedrag dat die stelde, maar zonder die te beschuldigen. Dit is bijzonder moeilijk omdat je je als ouder wel emotioneel geraakt voelt als je kind ongewenst gedrag stelt.
2. EIGEN GEVOEL BENOEMEN EN LINKEN AAN HET GEDRAG VAN HET KIND
Om te vermijden dat je beschuldigend klinkt, vertrek je net vanuit je eigen gevoel, zoals 'Ik ben teleurgesteld', 'Ik ben geschrokken', 'Ik voel dat ik boos ben', ... waarna je toevoegt waarom je je zo voelt. Op dat moment benoem je het het gedrag van je kind en welk effect dit had op jou. Bedenk hierbij dat je kind misschien niet die bedoeling had, dat hij of zij zich waarschijnlijk niet eens bewust was van hoe jij je daarbij zou voelen.
3. BEVRAGEN WELKE NOOD HET KIND HEEFT/HAD
Vervolgens gaan we luisteren naar het kind zelf. Zo krijgt hij de kans om zijn frustraties of noden via taal en communicatie te uiten in plaats van met dat ongepaste gedrag. Want gedrag is ook communicatie : wat we niet kunnen zeggen met woorden, zeggen we met ons gedrag. Samen op zoek naar woorden, dus. Laat je kind vertellen wat die belangrijk vond om te tonen maar deed op een verkeerde manier.
4. BEGRIP TONEN EN VOLGENDE STAP AFSPREKEN
Door te proberen deze frustratie en noden te begrijpen, herstel je de verbinding met je kind. Hierna kan je samen kijken wat elk nu nodig heeft. Zijn de emoties voldoende gezakt of is er toch nog even een time-out nodig om allemaal te kunnen bekomen? Of vraagt het herstel nog om een extraatje? Een klusje voor mekaar doen, excuses aanbieden, sorry-briefje schrijven, enz... kunnen het herstel nog versterken.
MAAR BEGRIJPEN IS NIET HETZELFDE ALS GOEDKEUREN
En als deze aanpak voor jou misschien wat te tolerant of soft klinkt, uiteraard is begrip niet hetzelfde als goedkeuren. Het gedrag van je kind blijft ontoelaatbaar en ongepast. Het is dan ook niet het gedrag dat je begrijpt, maar wel de motivatie voor zijn gedrag. Want als je goed luisterde, dan kon je horen dat hij waarschijnlijk noden voelde die hij niet kon uiten, dat hij koos voor een ongepaste manier om duidelijk te maken wat voor hem belangrijk is.
(*) Geboeid door dit verhaal? Lees er meer over in het boek 'Sanctie is Heilig' van Gerrit De Moor